دعاها و گریه 

جایگاه اشک و کوتاه بودن راه تقرب به وسیله آن به حدی است که در دعاهای مختلف چون مقام تسلیم و رضا، اطاعت و طاعت و بندگی و قرب پدید می‏آید; نام «اشک و گریه‏» و تکرار آن، صفابخش دلهای پاک و بیدار می‏شود و گاه بیشتر از آن مطرح می‏شود که:

«فعلی الاطایب من اهل بیت محمد و علی صلی الله علیهما و آلهما فلیبک الباکون وایاهم فلیندب النادبون ولمثلهم فلتذرف الدموع ولیصرخ الصارخون ویضج الضاجون و یعج العاجون...» (25)

(پس - شیعیان آل محمد(ص) - باید بر پاکان اهل بیت پیامبر و علی - درود الهی بر آنان و دودمانشان باد - اشک از دیدگان بارند و ناله و زاری و ضجه و شیون از دل برکشند.)

آنگاه که امام سجاد(ع) سخن از تهیدست‏بودن به هنگام حضور در محضر الهی می‏گوید و یاد قبر و فرجام نامعلوم خویش با اعمال ناچیز خود می‏کند - که این عبارات تعلیمی برای بندگان عصیانگر و بیانگر سختی معاد و احساس سنگینی مسؤولیت توسط معصومان علیهم السلام است - از ژرفای وجود گریستن به پیشگاه معبود و محبوب خود را به میان می‏آورد و می‏فرماید:

و مالی لاابکی ولاادری الی مایکون مصیری ... ابکی لخروج نفسی ابکی لظلمة قبری، ابکی لضیق لحدی ابکی لسؤال منکر و ن(این کلمه سانسور شده است) ایای ابکی لخروجی من قبری عریانا ذلیلا حاملا ثقلی علی ظهری ... (26)

(چرا نگریم در صورتی که نمی‏دانم فرجام من چگونه است ... می‏گریم بر آن حالتی که روح و روانم از بدنم خارج می‏شود، می‏گریم برای تاریکی قبرم، می‏گریم برای تنگی لحدم، می‏گریم برای پرسش دو ملک الهی، ن(این کلمه سانسور شده است) و منکر. می‏گریم برای آن هنگامی که عریان، ذلیل و با باری از گناه از قبر خارج می‏شوم ...)

امام حسین(ع) و جایگاه گریه برای آن حضرت

روزی که گل آدم و حوا بسرشتند بر نام حسین بن علی گریه نوشتند فرمود نبی در صفت گریه کنانش البته که آن طایفه از اهل بهشتند (27)

از آغازین روزهای سوگواری و برپایی محافل سخنرانی در ایام محرم و دیگر مناسبتهای مذهبی، سخن از گریه، ارزشهای اخروی و آثار معنوی آن انگیزه‏ای قوی برای شیفتگان اهل‏بیت علیهم السلام بویژه سیدالشهدا علیه السلام ایجاد نمود تا خود را از این بارش مغفرت و ریزش رحمت الهی محروم نکنند. از سوی دیگر پاره‏ای آزاداندیش و حقیقت‏جو و تعدادی از دین ناباوران مانده در قحطی معرفت و عشق، به اعتقادات و باورهای زلال و شفاف اینان خرده گرفته و گاه با جملاتی نادرست و ویرانگر بنیان روایات و سخنان معصومان علیهم السلام را هدف می‏گیرند و انگیزه‏های پاک و خدایی را با غبار تردید، دچار کدورت و تیرگی می‏کنند. گفتنی است که بسیاری از این انتقادها برخاسته از سخنان یک سویه و ناپخته سخنرانانی است که بدون توجه به دیگر روایات و غافل از اهداف والای پیشوایان و علمای دین، برای اهداف نامقدس خویش، بیراهه‏ای ظلمانی - برای خوش آمد افراد - ترسیم می‏کنند و یک قطره اشک را با تمامی گناهان و نافرمانی‏ها موجب خاموش سازی دریاهای آتش و آوار عذاب می‏دانند! در حالی که معصومان علیهم السلام و اولیای الهی چون سخن از آتش دوزخ به میان می‏آمد، دگرگونی عمیقی در وجودشان نمایان می‏شد و به خدا پناه می‏بردند و راه توبه، سنخیت و همرنگی با صفات الهی را بهترین راه گریز از این پرتگاه می‏دانستند.

برای بررسی و تحلیل آن سخنان و این انتقادات، ابتدا مروری بر احادیث معصومان می‏کنیم و از ارزش گریه برای سید مظلومان، امام حسین(ع) آگاه می‏شویم، سپس به بررسی آنها می‏پردازیم:

رسول خدا(ص) فرمود: کسی که گریه کند و 50 نفر، یا 30 نفر، یا 20 نفر، یا 10 نفر و حتی یک نفر را بگریاند و اگر نمی‏تواند گریه کند تباکی نماید - و خود را به شکل افراد گریان درآورد - بهشت از آن او خواهد بود. (28)

امام صادق(ع) می‏فرماید: امیرمؤمنان علی(ع) نگاهی به حسین(ع) کرد و فرمود: «ای مایه گریه هر مؤمن‏» چون امام حسین(ع) عرض کرد پدر مرا می‏گویید. علی(ع) می‏فرمود: آری ای پسرم. (29)

امام حسین(ع) می‏فرمود: من کشته گریه‏ها هستم. یاد نمی‏کند مرا مؤمنی مگر اشک برایم می‏ریزد. (30)

امام صادق(ع) فرمود: امام حسین(ع) گریه هر مؤمن است‏به یک قطره اشک هر چند به مقدار بال مگس، باعث آمرزش گناهان می‏شوند، گرچه گناهان همانند کف دریا - زیاد - باشند. (31)

امام رضا علیه السلام رو به ریان بن شبیب کرد و فرمود: ای پسر شبیب! هرگاه خواستی برای چیزی - و کسی - گریه کنی، برای جد ما امام حسین(ع) گریه کن. (32)

آری;

شیعیان سوداگران نیتند زارعان اشک و مظلومیتند شیعه هر شب می‏چکد از چشم یاد شیعه عاشق می‏شود هر بامداد شیعیان شب را تنفس کرده‏اند شیعیان در خون تجسس کرده‏اند نی نوا را در دل خود ذکر کن «کل ارض کربلا» را فکر کن

اشک انبیای الهی

آنگاه که فراتر از این گستره می‏نگریم، افقی دیگر می‏بینیم که حیرت انسان را دو چندان می‏کند زیرا انبیای الهی را می‏یابیم که در سوک سید شهیدان; امام حسین(ع) سرشک غم از دیدگان جاری کرده‏اند و در مصائب آن دردانه آفرینش سوگواری کرده‏اند;

حضرت آدم (34) ، حضرت زکریا (35) ، حضرت نوح (36) ، حضرت ابراهیم (37) ، حضرت اسماعیل (38) ، حضرت سلیمان (39) ، حضرت موسی (40) و حضرت عیسی (41) (علیهم السلام); رسولان پاک سرشت الهی بوده‏اند که از دیرزمان بیرق عشق و ارادت و اشک و علاقه را بر دلهای خدایی نشانده‏اند.

برتر از این معرفت، عشق و شناخت‏حیوانات و حتی جمادات نسبت‏به امام حسین(ع) است که درباره بلاهای کربلا، انسان نیز سرشک غم ریختند و اظهار محبت نمودند.

امام رضا علیه السلام می‏فرمود:

جغد در زمان جدم رسول خدا(ص) در منازل و کاخ‏ها سکنی داشت، مقداری از غذای مردم را می‏خورد و از آب‏آشامیدنی آنان می‏نوشید و به محل خود بازمی‏گشت، اما پس از شهادت امام حسین(ع) از مکانهای آباد به نقاط ویران، کوهها و بیابانها روی نهاد و می‏گفت:

شما چه بد امتی هستید که فرزند پیامبرتان را کشتید من از شما بر خود ایمن نیستم. (42)

امام صادق(ع) در این باره فرمود: جغد روزها روزه است و شبها پس از افطار تا صبح بر حسین(ع) ندبه و ناله می‏کند. (43)

و در سخن دیگری است که با شهادت سیدالشهدا علیه السلام چهل روز آسمان خون گریست، زمین اشک ماتم ریخت‏با تاریکی در صبح، آسمان سرشک ماتم نشان داد با کسوف و قرمزی، کوهها تکه تکه شدند و پراکنده گردیدند و دریاها شکاف برداشتند (44) تا سوک و ماتم خود را آشکار نمایند.

و بدین سان:

در سلسله اشک بود گوهر مقصود گر هست ز یوسف خبر، این قافله دارد (45)

پی‏نوشتها:

1- کفشهای مکاشفه، احمد عزیزی، ص‏331.

2- مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ص‏58; مجمع البحرین، طریحی، مجلد اول، ص‏234; فرهنگ بزرگ جامع نوین، احمد سیاح، ج‏1، ص‏108.

3- توحید مفضل، ترجمه مرحوم ملا محمد باقر مجلسی، ص‏62.

4- آیت الله حائری شیرازی، سخنرانی در دفتر رهبری، قم، روز شهادت امام صادق(ع)، 4/12/1376.

5- استاد محدثی.

6- نک: تفسیر التبیان، ج‏9، ص‏436.

7- نک: زیارت ناحیه از حضرت مهدی علیه السلام.

8- حماسه حسینی، آیت الله شهید مطهری، ج‏3، ص‏94.

9- همان، ص‏94 و95.

10- صائب تبریزی (اصفهانی).

11- یوسف/76; رک: تفسیر التبیان، ج‏6، ص‏184.

12- هود/25; رک: تفسیر کشف الاسرار، ج‏4، ص‏382.

13- قصص/22; رک: همان، ج‏7، ص‏308.

14- ص/21; رک: همان، ج‏8، ص‏342.

15- حجر/43; رک: همان، ج‏5، ص‏329.

16- نجم/60; رک: تفسیر المراغی، ج‏27، ص‏72.

17- یوسف/20; رک: تفسیر کشف الاسرار، ج‏5، ص‏32.

18- رک: تفسیر نمونه، ج‏21، ص‏179; تفسیر کشف الاسرار، ج‏9، ص‏99; تفسیر مفید، ج‏25، ص‏225.

19- دخان/29.

20- رک: تفسیر المراغی، ج‏15، ص‏109.

21- اسراء/109.

22- مجمع البیان، ج‏9، ص‏69.

23- همان.

24- تفسیر نمونه، ج‏21، ص‏179 تا 181 (با تلخیص فراوان).

25- دعای ندبه; رک: مفاتیح الجنان، حاج شیخ عباس قمی، دفتر نشر فرهنگ، ص‏980.

26- دعای ابوحمزه ثمالی; رک: همان، ص‏348.

27- سیمای کربلا، محمد صحتی سردرودی، مقدمه.

28- کامل الزیارات، ابو قولویه، بحث گریه برای امام حسین(ع).

29- کامل الزیارات، ابو قولویه، بحث گریه برای امام حسین(ع).

30- کامل الزیارات، ابو قولویه، بحث گریه برای امام حسین(ع).

31- کامل الزیارات، ابو قولویه، بحث گریه برای امام حسین(ع).

32- کامل الزیارات، ابو قولویه، بحث گریه برای امام حسین(ع).

33- کفشهای مکاشفه، ص‏315 و317 (با تلخیص بسیار).

34- بحارالانوار، علامه مجلسی، ج‏44، ص‏242 و245.

35- همان، ص‏223.

36- همان، ص‏23 و243.

37- همان، ص‏225 و243.

38- همان، ص‏227 و243.

39- همان، ص‏244.

40- همان.

41- همان.

42- کامل الزیارات، بحث گریه برای امام حسین(ع).

43- کامل الزیارات، بحث گریه برای امام حسین(ع).